حملات هوایی مستقیم اسرائیل و جمهوری اسلامی به مواضع یکدیگر، الگوی همیشگی خودداری از درگیری مستقیم نظامی بین دو کشور را به هم زده است. نیویورک‌تایمز پس از حمله اسرائیل به مواضع جمهوری اسلامی در خاک ایران، نگاهی به این حمله و وقایعی داشته است که دو دولت را به این نقطه رساندند.
ارتش اسرائیل بامداد شنبه پنجم آبان ۱۴۰۳ (به وقت ایران)، مجموعه‌ای از حملات هوایی را علیه مواضع جمهوری اسلامی در خاک این کشور انجام داد. این حملات، اولین حمله گسترده خارجی به خاک ایران پس از پایان جنگ ایران و عراق در سال ۱۳۶۷ بود.
پیش از این در یک مورد (۲۸ دی ماه ۱۴۰۲)، حمله محدودی از سوی پاکستان به خاک ایران در واکنش به حمله جمهوری اسلامی به پاکستان انجام شده بود.
حملات انفجاری اسرائیل که صدا و تصویرشان در تهران از سوی شهروندان شنیده و دیده شد، چند هفته پس از آن رخ داد که ایران موجی از موشک‌های بالستیک را به سمت اسرائیل شلیک و میلیون‌ها اسرائیلی را مجبور به پناه گرفتن در پناهگاه‌ها کرد.
تهران اعلام کرد این حمله اوایل ماه جاری را به تلافی کشته شدن یک فرمانده سپاه پاسداران (عباس نیلفروشان) و چندین رهبر گروه‌های نیابتی مورد حمایت جمهوری اسلامی در منطقه و در راس آن‌ها، حسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله لبنان به دست اسرائیل انجام داد.
چه اتفاقی افتاد؟
ارتش اسرائیل در بیانیه‌ای که در ساعت ۲:۳۰ بامداد روز شنبه به وقت محلی منتشر شد، اعلام کرد «حملاتی دقیق و هدفمند به اهداف نظامی در ایران انجام می‌دهد» و عنوان کرد که این حملات در پاسخ به بیش از یک سال حملات ایران و متحدانش علیه اسرائیل در سراسر خاورمیانه انجام می‌شود.
تایید رسمی فعالیت نظامی در خاک ایران از سوی اسرائیل، اقدامی نادر و از معدود تاییدیه‌های رسمی اسرائیل در چنین مواردی به شمار می‌رود.
هم‌زمان با انتشار این اطلاعیه، ساکنان تهران از شنیده شدن صداهای انفجار در سطح شهر و اطراف آن خبر دادند.
کمی بعد از ساعت شش صبح به وقت محلی، ارتش اسرائیل اعلام کرد حملات خود را علیه مواضع جمهوری اسلامی در ایران به پایان رسانده است.
مقام‌های اسرائیلی اظهار داشتند این عملیات تا حدود ساعت پنج صبح ادامه یافته و در جریان آن، ۲۰ هدف مورد اصابت قرار گرفته‌اند.
به نوشته نیویورک تایمز، اسرائیل تنها پنج روز پس از حمله‌ای مشابه از سوی جمهوری اسلامی در ماه آوریل گذشته (اواخر فروردین ماه)، به این حمله واکنش نشان داد اما این بار، عوامل مختلفی سبب تاخیر در واکنش اسرائیل به دومین حمله موشکی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به اسرائیل شد.
جمهوری اسلامی شامگاه ۲۵ فروردین با بیش از ۳۰۰ موشک کروز، موشک بالستیک و پهپاد به اسرائیل حمله کرد. این اولین حمله مستقیم جمهوری اسلامی به خاک اسرائیل بود.
شش ماه بعد و در عصر سه‌شنبه ۱۰ مهر، سپاه پاسداران در بیانیه‌ای اعلام کرد با ده‌ها موشک بالستیک، «اهداف مهم نظامی-امنیتی» را در «قلب» اسرائیل هدف قرار داده است.
سپاه پاسداران با اشاره به اقدامات اسرائیل در غزه و لبنان، ترور اسماعیل هنیه در تهران و کشته شدن حسن نصرالله و عباس نیلفروشان در ضاحیه بیروت، افزود که حمله موشکی به اسرائیل «پس از یک دوره خویشتن‌داری در برابر نقض حاکمیت جمهوری اسلامی» انجام شده است.
پاسخ اسرائیل به این حمله تقریبا ۲۵ روز به طول انجامید. از جمله عوامل موثر در این تاخیر در واکنش، مذاکرات میان اسرائیل و دولت جو بایدن، ورود سامانه دفاع هوایی ایالات متحده به منطقه و تعطیلات یهودیان عنوان شد.
به نوشته نیویورک تایمز، نزدیکی انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در پنجم نوامبر ۲۰۲۴ نیز ممکن است بر زمان‌بندی اسرائیل برای این حمله، تاثیرگذار بوده باشد.
دو سند طبقه‌بندی‌شده اطلاعاتی ایالات متحده که هفته گذشته درز کردند، تصاویر ماهواره‌ای از آمادگی‌های نظامی اسرائیل را برای حمله احتمالی به ایران نشان می‌دادند و به نگرانی‌های واشینگتن درباره این طرح‌ها اشاره داشتند.
اسرائیل و ایران چگونه به این نقطه رسیدند؟
دهه‌هاست که جمهوری اسلامی و اسرائیل درگیر آنچه به «جنگ در سایه» معروف است، بوده‌اند. تهران با استفاده از شبکه‌ای از گروه‌های متحد خود، از جمله حماس و حزب‌الله به منافع اسرائیل حمله کرده است و اسرائیل نیز به ترور مقام‌های ارشد جمهوری اسلامی و دانشمندان هسته‌ای و حملات سایبری علیه ایران پرداخته است.
از سال گذشته و پس از حمله هفتم اکتبر حماس به اسرائیل، روند این درگیری‌ها از سایه درآمد و آشکارتر از گذشته شد.
در ماه آوریل، تهران با شلیک موشک‌ها و پهپادهایی به اسرائیل که اولین حمله مستقیم جمهوری اسلامی به این کشور بود، به «حمله اسرائیل به ساختمان کنسولگری جمهوری اسلامی در دمشق» پاسخ داد. این حمله منجر به کشته شدن سه فرمانده ارشد ایرانی شده بود.
اسرائیل با کمک دفاع هوایی خود و همچنین ایالات متحده و دیگر متحدانش، حمله اول سپاه پاسداران را خنثی کرد و سپس با حمله‌ای متقابل، واکنش نشان داد.
اواخر ماه ژوییه بود که جنگنده‌های اسرائیلی یک فرمانده ارشد حزب‌الله (فواد شکر) را در بیروت، پایتخت لبنان، از بین برد.
یک روز بعد، اسماعیل هنیه، رییس دفتر سیاسی حماس که برای شرکت در مراسم تحلیف مسعود پزشکیان به عنوان رییس دولت چهاردهم جمهوری اسلامی به ایران سفر کرده بود، در انفجاری در تهران کشته شد.
دولت ایران و حزب‌الله لبنان وعده انتقام دادند اما برخلاف انتظار بسیاری، تهران به سرعت واکنش نشان نداد اما سرانجام در تاریخ اول اکتبر، حدود ۲۰۰ موشک به سوی اسرائیل شلیک کرد که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی آن را پاسخی به ترور هنیه، نصرالله و نیلفروشان عنوان کرد.
اهداف اسرائیل کجاها بودند؟
به گزارش نیویورک تایمز، پس از تضعیف شدید حزب‌الله و حماس، گروه‌های مورد حمایت جمهوری اسلامی، اسرائیل سعی کرد اهداف استراتژیک خود را با نگرانی‌های متحدانش، به‌ویژه ایالات متحده، متوازن کند چون این احتمال وجود داشته و دارد که حمله‌ای جدید به جنگی منطقه‌ای گسترده‌تری بینجامد.
نیویورک تایمز از قول دو مقام که خواسته‌اند نامشام فاش نشود، دولت اسرائیل به دولت بایدن اطلاع داده بود از حمله به تاسیسات غنی‌سازی هسته‌ای و تولید نفت ایران خودداری خواهد کرد و تمرکز حملاتش بر اهداف نظامی خواهد بود.
مقام‌های آمریکایی به‌ویژه با توجه به نزدیک بودن انتخابات ریاست‌جمهوری در آمریکا، نگران کشیده شدن پای ایالات متحده به این درگیری‌اند که می‌تواند به یک جنگ بزرگ‌تر در خاورمیانه منجر شود.
در حمله روز شنبه، اسرائیل اعلام کرد جنگنده‌هایش تاسیسات تولید موشک، سامانه‌های موشکی زمین به هوا و دیگر پایگاه‌های نظامی جمهوری اسلامی را هدف قرار داده‌اند.
نیروی دفاع هوایی (پدافند) جمهوری اسلامی اعلام کرد که اسرائیل به پایگاه‌های نظامی در سه استان از جمله تهران حمله کرده که این حملات «خسارات محدودی» بر جای گذاشته است.
اکنون اسرائیل با خودداری از حمله به تاسیسات هسته‌ای یا نفتی ایران، احتمال وقوع یک جنگ همه‌جانبه را کاهش داده است. جنگی که می‌تواند برای منطقه ویرانگر باشد.
توانایی نظامی اسرائیل چقدر است؟
اسرائیل اخیرا نشان داده که قادر به انجام حملات هوایی در فواصل طولانی است. در حملاتی علیه حوثی‌ها در یمن در اواخر ماه سپتامبر، نیروهای اسرائیلی با پرواز بیش از هزار مایل به نیروگاه‌ها و زیرساخت‌های حمل‌ونقل این گروه مورد حمایت جمهوری اسلامی حمله کردند.
در این عملیات از هواپیماهای شناسایی و ده‌ها جنگنده که در میانه راه سوخت‌گیری کردند، استفاده شد.
تهران که حدود هزار مایل با اسرائیل فاصله دارد، در محدوده‌ای مشابه قرار گرفته است.
جمهوری اسلامی از دفاع هوایی قوی‌تری نسبت به لبنان و یمن برخوردار است اما اسرائیل نشان داده که ممکن است در این زمینه نیز برتری داشته باشد.
در ماه آوریل، در پاسخ به حمله موشکی ایران، یک حمله هوایی اسرائیل به سامانه پدافند هوایی اس-۳۰۰ در نزدیکی نطنز، شهری حیاتی برای برنامه هسته‌ای ایران، آسیب زد.
مقام‌های غربی و ایرانی اعلام کردند که اسرائیل در این حمله از پهپادها (ریزپرنده‌ها) و حداقل یک موشک شلیک شده از جنگنده استفاده کردند.
به نوشته نیویورک تایمز، این حمله نشان داد که اسرائیل می‌تواند سامانه‌های دفاعی ایران را دور زده و آن‌ها را مختل کند.
طبق گزارش مرکز مطالعات راهبردی و بین‌المللی که یک موسسه تحقیقاتی در واشینگتن است، اسرائیل گزینه‌های بیشتری نیز در اختیار دارد: موشک‌های بالستیک میان‌برد که می‌توانند اهدافی را در محدوده حدود دو هزار مایلی بزنند و موشک‌های بالستیکی که قادر به رسیدن به اهدافی در فاصله بیش از چهار هزار مایلی هستند.
موضع دولت ایالات متحده چیست؟
جو بایدن، رییس‌جمهوری ایالات متحده، پیش از این گفته بود از حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران حمایت نخواهد کرد.
کاخ سفید روز شنبه با بیان این که عملیات حمله اسرائیل به جمهوری اسلامی «هدفمند و متناسب» است، از آن حمایت کرد.
یک مقام آمریکایی نیز گفت که اسرائیل پیش از این حملات، مقامات دولت بایدن را مطلع کرده بود. این مقام اما مشخص نکرد که این اطلاع‌رسانی چه مدت قبل از حمله صورت گرفته است.
به گزارش نیویورک تایمز، برخی تحلیلگران بر این باورند که انتخابات پیش روی ریاست‌جمهوری آمریکا و این واقعیت که بایدن دیگر رییس‌جمهور نخواهد بود، ممکن است توانایی کاخ سفید را برای تاثیرگذاری و محدود کردن اقدامات اسرائیل، کاهش داده باشد.
یک مقام دولت بایدن روز شنبه در جریان گفت‌وگو با خبرنگاران اظهار داشت که واشینگتن باور دارد حمله اسرائیل باید پایان رویارویی نظامی بین اسرائیل و حکومت ایران باشد اما اگر جمهوری اسلامی به این حمله پاسخ دهد، ایالات متحده بار دیگر از اسرائیل دفاع خواهد کرد.