با کشته شدن مهسا امینی جرقه خیزش سراسری در ایران زده شده است و گوش و چشم جهان بر شعار «زن، زندگی، آزادی» مانده است. شعار اصلی دیگری که این روزها در ایران سر داده می‌شود، «جمهوری اسلامی نمی‌خوایم، نمی‌خوایم» است که در فضای سراسر کشور طنین‌‌انداز شده است.
با وجود چنین شعارهایی، برخی افراد همچنان درباره مقیاس و میزان نارضایتی مردم از حجاب اجباری و حکومت اسلامی در کشور بزرگ و پرجمعیتی چون ایران، شک و شبهه دارند.
وب‌سایت کانورسیشن اما با اتکا به نظرسنجی‌های موسسه «گمان» نشان داده است مردم ایران نه حجاب اسلامی را می‌خواهند و نه جمهوری اسلامی را.
گمان یک موسسه پژوهشی مستقل و ثبت شده در هلند است که در زمینه مطالعات افکارسنجی با تمرکز بر اندازه‌گیری و تحلیل دیدگاه‌ها و افکار ایرانیان فعالیت می‌کند.
بین سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۲، گروه گمان، نظرسنجی‌های نوآورانه‌ای در محیط مجازی به راه انداخت و اطمینان حاصل کرد که شرکت‌کنندگان نگران هم بتوانند ناشناس به سوالات پاسخ دهند.
این پروژه آغاز «موش‌وگربه‌بازی» این موسسه با رژیم ایران بود؛ حکومت فرم یک نظرسنجی اصلی «گمان» در ایران را سانسور کرد و دست‌کم یکی از نظرسنجی‌های دیگر این موسسه را هم با «بات» هدف قرار داد.
چالش جمع‌آوری نظرسنجی از هواداران رژیم ایران هم که جای خود را داشت.
نظرسنجی‌های گروه گمان دست به دست چرخید و نمونه خامی از شرکت ۲۰ هزار تا بیش از ۱۰۰ هزار پاسخ‌دهنده در آن، به دست آمد.
گروه گمان همچنین توانست میان داده‌هایی که خود به دست آورده بود و داده‌های دیگر موسسات درباره سوالات «غیرحساس» سیاسی تطابقی بیابد و بین داده‌های خود گمان و دیگر موسسات درباره موضوعات «حساس» سیاسی همچون دین، به تناقضات بزرگی پی ببرد.
نظرسنجی‌های گمان نشان می‌دهند ایرانیان متعلق به طبقه‌های مختلف اجتماع، شامل افراد حامی رژیم، واقعا چگونه فکر می‌کنند.
چرخش سکولار
نظرسنجی دینی سال ۲۰۲۰ گروه گمان تایید کرد که یک تغییر جهت سکولار در ایران در حال شکل گرفتن است؛ در حالی که بیش از ۹۰ درصد شرکت‌کنندگان در نظرسنجی گفته بودند در خانواده‌هایی باورمند یا خانواده‌هایی که اعمال دینی را به جای می‌آوردند بزرگ شدهاند، حدود نیمی از گفته بودند در طی زندگیشان بی‌دین شدهاند و تقریبا ۷۲ درصد آن‌ها نیز آشکارا با حجاب اجباری مخالف بودند.
گروه گمان با تجزیه داده‌ها و البته همان‌طور که انتظار آن می‌رفت، دریافت که زنان، جوان‌ترین نسل و دانش‌آموختگان دانشگاه که در شهرها زندگی می‌کردند از همه بیشتر با حجاب اجباری مخالف‌اند.
تیم گمان همچنین دریافت که اغلب مردان، شامل آنانی که در مناطق روستایی زندگی می‌کردند، بالای ۵۰ سال سن داشتند و همچنین مردانی که تحصیلات عالیه نداشتند هم با حجاب اجباری مخالف بودند.
نتیجه این است که مخالفت با حجاب اجباری، مخالفتی سراسری در ایران است.
در نظرسنجی گمان اما حدود نیمی از کسانی که گفتند به دلایل مذهبی به رعایت حجاب معتقدند، آشکارا با استفاده از زور دولتی برای اِعمال اجباری آن اعلام موافقت داشتند و تنها یک‌چهارم از باورمندان به حجاب، با اعمال زور از سوی حکومت مخالف بودند.
در نظرسنجی مذکور، زنان ایرانی که خود را ملزم به رعایت قوانین دینی می‌دیدند، از خشونت مفرط سرخود اعمال‌شده از سوی رژیم جمهوری اسلامی نسبت به زنان اظهار نگرانی کرده بودند و در حالی که برخی تلاش می‌کردند توازن شکننده بین باورهای مذهبی و سیاست را حفظ کنند، بسیاری گفتند که دین را به کلی رها کرده‌اند.
این دسته، نه تنها از حکومت اسلامی انتقاد می‌کنند بلکه به ایده‌آل‌های پرهیزگاری اسلامی هم انتقاد دارند.
۲۳ درصد جامعه هدف با تاکید، قائل به نقش مذهبی حجاب بودند اما ۵۷ درصد گفتند که باور مذهبی برای پوشش روسری ندارند.
حجاب اجباری، دیوار برلین جمهوری اسلامی
چنین تمایلات سکولاری به فهم این که چرا زنان ایرانی در اعتراضات سراسری کنونی در ملأ عام روسری می‌سوزانند و علیه جوهره جمهوری اسلامی شعار سر می‌دهند کمک می‌کند.
برای زنان ایران، روسری به مثابه دیوار برلین ساخته دست جمهوری اسلامی است.
نتیجه مزبور را نظرسنجی سال ۲۰۲۲ گروه گمان درباره نظام‌های سیاسی قوت بخشید. این نظرسنجی نشان می‌دهد ۶۷ درصد جامعه هدف بزرگسالان باسواد، مخالف نظام سیاسی متکی بر قوانین دینی‌اند و باز هم زنان، جوان‌ترین نسل و دانش‌آموختگان دانشگاه‌ها که در شهرها زندگی می‌کنند جزو گروه‌هایی‌اند که بیش از هر گروه دیگری با جمهوری اسلامی مخالف‌اند.
بالاترین درجه حمایت از رژیم اسلامی ۳۵ درصد است که این حمایت از جانب افراد ساکن روستاهاست.
داده‌های جمع‌آوری شده گمان در درازمدت با پرسشی درباره تمایلات سیاسی نیز نشان می‌دهند ۶۳ درصد جمعیت خواستار تغییر رژیم در ایران یا نوعی گذر از جمهوری اسلامی‌اند و تنها هشت درصد خواستار «اصلاحات» درون ساختار جمهوری اسلامی‌اند.
با توجه به آمار و ارقام ارائه شده، تحلیلگران مسائل ایران نباید متعجب شوند که شعار براندازی نظام جمهوری اسلامی در میان بیشترین شعارهای شنیده شده در ایران وجود دارد.
ویدیوهایی که ایرانیان (با قطع و محدودیت اینترنت) عاجزانه می‌کوشند به جهان نشان دهند، انعکاس حقیقت اجتماعی در این کشور است.
حقیقت اینجاست: اکثریت مردم ایران با حجاب اجباری مخالف‌اند و عمده مردم لایه‌های مختلف اجتماع در ایران هم جمهوری اسلامی را نمی‌خواهند.