گزارش کاخ سفید تایید می‌کند که ایالات متحده آمریکا آماده تحقیق در مورد اصلاح تشعشعات خورشیدی با هدف خنک کردن زمین است. اما آیا این طرح واقعا قابل اجراست؟

در سال‌های اخیر ایده‌های گوناگونی در مورد مسدود کردن تشعشعات خورشیدی برای پایین آوردن دمای سیاره کوچکمان مطرح شده است. از جمله بیل گیتس که به پشتیبانی از طرح پیشنهادی دانشگاه هاروارد در سال ۲۰۲۱ به نام «آزمایش آشفتگی کنترل شده استراتوسفر» (SCoPEx) پرداخت.

اما طرح جدید دانشمندان دانشگاه ییل مورد توجه کاخ سفید و سازمان ملل متحد قرار گرفته است.

هر چند به نظر می‌رسد این طرح چیزی شبیه یک رمان علمی-تخیلی باشد اما برخی محققان می‌خواهند با بازتاب نور خورشید به فضا، زمین را خنک کنند.

یورونیوز در مقاله‌ای نوشت که بر اساس گزارش هفته گذشته کاخ سفید و ابراز علاقه آمریکا به مطالعه طرح اصلاح تشعشعات خورشیدی (اس‌آر‌ام SRM) به‌عنوان یک راه‌حل برای کاهش دمای کره زمین، این ایده عجیب در حال حاضر طرفداران زیادی پیدا کرده است.

طرفداران اس‌آر‌ام می‌گویند این طرح می‌تواند اثرات مخرب تغییرات آب و هوایی را کاهش دهد و حتی قطب‌ها را دوباره منجمد کند.

اما علاقه‌مندان این طرح فقط مردم نیستند: اوایل سال جاری چند رسانه خبری از علاقه سازمان ملل نیز برای بررسی این طرح گفتند.

مسدود کردن نور خورشید می‌تواند تغییرات آب و هوایی را متوقف کند؟

فن‌آوری‌ «مسدود کننده خورشیدی» که به «اصلاح تابش خورشیدی یا اس‌آر‌ام» نیز معروف است، می‌‌تواند از نظر تئوری با بازتاب نور خورشید به فضا، زمین را خنک کند.

این ایده شامل پمپاژ ذرات مسدود کننده اشعه خورشید به اتمسفر فوقانی است.

فرآیند «تزریق ذرات معلق استراتوسفری» شامل اسپری کردن ذراتی مانند دی‌اکسید گوگرد به داخل استراتوسفر می‌شود.

غبار حاصل از این ذرات می‌توانند اشعه خورشید را به سمت بالا منعکس کنند تا زمین در سایه قرار بگیرد.

این روش قبلا به‌طور تصادفی کار کرده است؛ هنگامی که کوه پیناتوبو در فیلیپین در سال ۱۹۹۱ فوران کرد و هزاران تُن دی‌اکسید گوگرد وارد جو زمین شد که در نتیجه، دمای کره زمین به‌طور موقت به میزان ۰.۵ درجه سانتیگراد کاهش یافت.

در سپتامبر سال ۲۰۲۲، محققان دانشگاه ییل استدلال کردند که روش تزریق ذرات معلق می‌تواند به طور فرضی قطب‌ها را دوباره منجمد کند.

در این گزارش آمده است: «اس‌آر‌ام در یک بازه زمانی چند ساله امکان خنک کردن سیاره زمین را به میزان قابل توجهی پیشنهاد می‌دهد.»

آیا آمریکا و سازمان ملل مشتاق بررسی این فن‌آوری هستند؟

گزارش کاخ سفید که جمعه گذشته منتشر شد، تایید می‌کند ایالات متحده آماده تحقیق در مورد طرح اس‌آر‌ام است.

این گزارش می‌گوید: «یک برنامه تحقیقاتی در مورد پیامد‌های علمی و اجتماعی اصلاح تشعشعات خورشیدی در اتخاذ تصمیمات آگاهانه‌‌تر در مورد خطرات و مزایای بالقوه این طرح به‌عنوان بخشی از سیاست آب و هوایی، در کنار اصل اساسی کاهش انتشار گازهای گلخانه‌‌ای کمک خواهد کرد.»

با این حال این گزارش همچنین تصریح می‌کند در حال حاضر هیچ‌گونه تصمیمی برای «تاسیس یک برنامه تحقیقاتی جامع با تمرکز بر اصلاح تشعشعات خورشیدی» گرفته نشده است.

فن‌آوری ضد تابش تا چه اندازه قابل اجراست؟

در ماه فوریه، چندین رسانه خبری از تمایل سازمان ملل برای بررسی این تکنولوژی گزارش دادند که می‌تواند این ایده را تقویت کند که سازمان ملل «طرح مسدود کننده خورشیدی» را به عنوان ابزاری مناسب برای مبارزه با تغییرات آب و هوایی تایید کرده است.

آندریا هینوود، دانشمند ارشد برنامه زیست محیطی سازمان ملل می‌گوید: «در حال حاضر با توجه به درک علمی محدود و عدم اطمینان در مورد اثرات بالقوه و پیامد‌های ناخواسته اس‌آر‌ام، استقرار این طرح در مقیاس بزرگ و عملیاتی، محتاطانه یا به اندازه کافی ایمن نیست.»

پس از بررسی این طرح سازمان ملل نتیجه گرفت که اس‌آر‌ام نمی‌تواند جایگزین برنامه کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای شود.

با وجود این، برنامه زیست محیطی سازمان ملل این روش را به طور کلی رد نمی‌کند و طبق گزارش ارزیابی سازمان ملل، در صورت ناکافی ماندن اقدامات در حال انجام آب و هوایی ممکن است برنامه استفاده از این تکنیک هم تغییر کند.

تحقیقات در مورد مسدود کننده خورشیدی چه می‌گویند؟

تحقیقات در مورد تکنیک اس‌آر‌ام نتایج متفاوتی به همراه داشته است و حتی حامیان پرشور این طرح نیز ابتدا خواستار کاهش انتشار جهانی گازهای گلخانه‌ای هستند.

به گفته طراح اصلی این ایده، ویک اسمیت، گزارش ییل طرحی فرضی را برای «چرخش ترموستات جهانی» ترسیم کرده است.

برای اجرای این طرح، نیاز به ۱۲۵ جت بلند پرواز است تا ذرات معلق را در اتمسفر در عرض‌های جغرافیایی ۶۰ درجه شمالی و جنوبی، تقریبا در اطراف آلاسکای شمالی و نوک جنوبی پاتاگونیا، به جو بپاشند.

در نتیجه، ذرات به آرامی به سمت قطب‌ها می‌روند و زمین تا دو درجه سانتیگراد خنک می‌شود.

هزینه اجرای این طرح مبلغی حدود ۱۱ میلیارد دلار (۱۱.۳ میلیارد یورو) برآورد شده است.

اسمیت می‌‌گوید: «در مورد پاشیدن ذرات معلق در هوا برای خنک کردن سیاره، نگرانی گسترده و معقولی وجود دارد.»

اما اگر قرار بود معادله ریسک-منفعت در جایی جواب دهد، قطعا در قطب‌ها خواهد بود.

مشکلات احتمالی که این طرح به همراه دارد

اجرای این طرح به ۱۷۵هزار پرواز برای ذره‌‌پاشی در سال نیاز دارد؛ پروازهایی که میلیون‌‌ها تُن از گاز‌های گلخانه‌ای را در هوا آزاد می‌‌کنند.

اسمیت هشدار می‌دهد: «برای مقابله با تغییرات آب و هوایی، جهان باید به‌سرعت وابستگی خود را به سوخت‌های فسیلی کاهش دهد.»

او می‌‌گوید: «اگرچه ممکن است در زمینی که به سرعت در حال گرم شدن است این طرح تاثیر مثبت داشته باشد اما تزریق ذرات معلق در استراتوسفر فقط علایم تغییرات آب و هوا را درمان می‌‌کند نه بیماری اصلی را.»

به این ترتیب و در نتیجه نمی‌توان این طرح را «جایگزینی برای کربن‌زدایی» دانست.